Współczesny przemysł opiera się na różnorodnych elementach złącznych, które umożliwiają trwałe, bezpieczne i precyzyjne łączenie materiałów. Wśród nich szczególne miejsce zajmują nity oraz śruby. Choć oba te komponenty służą do łączenia konstrukcji, ich zastosowanie, metody montażu, a przede wszystkim proces produkcji, znacząco się od siebie różnią. Każdy producent nitów i producent śrub dąży do osiągnięcia najwyższej jakości wyrobów, jednak drogi ku temu celu bywają odmienne z uwagi na specyfikę wytwarzanych elementów.
Materiały i surowce
Zarówno nity, jak i śruby są wytwarzane z metali lub ich stopów, najczęściej stali, mosiądzu czy aluminium. Decyzja o wyborze konkretnego surowca zależy od wymagań wytrzymałościowych danego projektu. Zarówno producent nitów, jak i producent śrub zwraca uwagę na gatunek metalu, twardość, odporność korozyjną oraz łatwość obróbki. W przypadku nitów, często używa się lekkich i plastycznych stopów, co sprzyja łatwiejszemu spęczaniu i formowaniu łba nita podczas montażu. Natomiast śruby wymagają stali o odpowiedniej wytrzymałości na rozciąganie, by gwint mógł przenieść obciążenia dynamiczne i statyczne bez odkształceń.
Etapy produkcji i formowanie elementów
Podstawowy etap produkcji obu elementów to obróbka plastyczna na zimno lub na ciepło. Zarówno nity, jak i śruby powstają najczęściej z drutu lub prętów, które są odpowiednio cięte na odcinki (tzw. wsady). W przypadku nitów, wsad poddawany jest kształtowaniu główki oraz trzpienia – proces ten polega na spęczaniu jednego końca elementu, aby uformować jego łeb. Nity zwykle nie wymagają skomplikowanego kształtowania gwintu, gdyż ich działanie polega na rozklepywaniu lub rozpęczaniu wewnątrz otworu, łącząc dwie powierzchnie na stałe. Choć istnieją nitonakrętki czy nity gwintowane, ich produkcja wciąż sprowadza się do wytworzenia wyrobu, który nie przenosi naprężeń w sposób rotacyjny, a raczej przez trwałe, nierozłączne połączenie.
W przypadku śrub, proces jest nieco bardziej złożony. Po uformowaniu łba śruby (najczęściej poprzez prasowanie na zimno), kolejnym krokiem jest nadanie jej trzonowi odpowiedniego gwintu. Wytwarza się go metodami walcowania na zimno, skrawania lub toczenia – najczęściej jednak stosuje się walcowanie, ze względu na zwiększoną wytrzymałość wynikającą z utwardzania materiału podczas tego procesu. Każdy producent śrub stawia sobie za cel uzyskanie precyzyjnego i trwałego gwintu, który zapewnia pewne połączenie. Ważna jest tu dokładność wymiarowa oraz równomierność nacięć, aby śruba mogła spełniać swoją funkcję przy wielokrotnym montażu i demontażu.
Obróbka wykończeniowa
Dodatkowym etapem obróbki, zarówno u producenta nitów, jak i producenta śrub, jest wykończenie powierzchni i zabezpieczenie antykorozyjne. Cynkowanie, fosforanowanie, oksydowanie czy nakładanie powłok ochronnych są standardowymi praktykami, zwiększającymi odporność elementów na warunki atmosferyczne i przedłużającymi ich żywotność. Różnica często polega na grubości i rodzaju powłoki – śruby, z racji na gwintowanie, wymagają powłok, które nie zaburzają znacznie wymiarów gwintu, natomiast nity mogą mieć bardziej jednolitą, pełną powłokę, gdyż ich działanie nie opiera się na współpracy gwintu z nakrętką.
Zastosowanie i wpływ na proces produkcji
Nity znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie potrzebne jest trwałe, nierozłączne połączenie elementów. Są powszechnie używane w konstrukcjach stalowych, lotnictwie, podczas budowy mostów czy nadwozi samochodowych. Ich kluczową zaletą jest możliwość łączenia materiałów o różnej twardości i grubości, a także niezawodność w warunkach wibracji. Ponieważ nity nie są przeznaczone do demontażu, producent nitów kładzie nacisk na prostotę i stabilność produkcji, a także na odpowiednie własności plastyczne materiałów.
Śruby z kolei stosowane są tam, gdzie wymagana jest możliwość wielokrotnego rozłączania i łączenia elementów – w maszynach, urządzeniach, pojazdach, a nawet w meblach czy sprzętach codziennego użytku. Producent śrub musi więc zadbać o idealny gwint i odporność mechaniczną, by śruba mogła sprostać różnorodnym obciążeniom, w tym siłom rozciągającym czy skrętnym. Różnorodność rodzajów łbów, skoków gwintu i standardów wymiarowych sprawia, że produkcja śrub jest niezwykle zróżnicowana i podatna na potrzebę elastyczności w odpowiedzi na nowe wymagania rynku.
Podsumowanie
Choć nity i śruby spełniają podobne zadanie – łączą elementy w spójną całość – różnice w ich produkcji wynikają z odmiennych sposobów działania i zastosowań. Producent nitów koncentruje się na plastyczności materiałów i prostocie konstrukcji, zaś producent śrub musi sprostać wymaganiom precyzyjnego gwintowania oraz uzyskania wysokiej wytrzymałości. Materiały, metody formowania, obróbki cieplnej i wykończeniowej różnią się, co przekłada się na inny charakter procesów produkcyjnych. Dzięki tym różnicom, zarówno nity, jak i śruby, znajdują swoje optymalne zastosowanie w szerokim spektrum gałęzi przemysłu, umożliwiając stabilne i trwałe łączenie elementów zgodnie z wymaganiami technologii i projektantów.
